37 Pháp Hành Bồ Tát Đạo Nam‐mô Quán‐Tự‐Tại Bồ‐Tát Con đem thân khẩu ý, chí tâm đảnh lễ vị Đạo sư Vô thượng (và thủ‐hộ‐chủ), Ngài Quán‐Tự‐Tại Bồ‐Tát.
Trong khi quán chiếu sự bất lai bất khứ (không đến không đi) của vạn Pháp, Ngài chuyên tâm nỗ lực đem lại lợi lạc cho chúng sinh.
Chư Phật toàn giác, cội nguồn của tất cả an vui hạnh phúc, là nơi phát sinh sự thành tựu của các giáo lý tối thắng. Đó là nhờ sự thấu hiểu của các pháp hành Đạo; bởi vậy, ta (Gyelsay Thogme Zangpo) sẽ giảng giải về Pháp hành Bồ‐tát Đạo.
1. Đã được thân người quý hiếm, đầy đủ sự tự do và may mắn, vậy hãy chuyên cần lắng nghe, suy tư và thiền quán bất kể ngày đêm, để giải thoát cho chính mình và chúng sinh khỏi biển khổ luân hồi. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
2. Vì quyến luyến người thân, ta bị khuấy động như sóng nước. Vì hận ghét kẻ thù, ta bị thiêu đốt như lửa cháy. Bởi vậy, trong bóng tối của sự hỗn độn, ta quên bẵng những gì nên làm và những gì không nên làm. Hãy từ bỏ xứ sở chánh quán. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
3. Xa lánh các đối tượng xấu, phiền não sẽ dần giảm thiểu. Gìn giữ không để thất niệm, các pháp thiện sẽ tự nhiên tăng trưởng. Với sự tỉnh giác trong suốt, tín tâm kiên cố vào giáo lý sẽ phát khởi. Hãy tu tập nơi thanh vắng. Đấy là pháp hành Bồtát Đạo.
4. Thân bằng quyến thuộc lâu năm vẫn sẽ phải chia tay. Tài sản tạo dựng bằng mồ hôi nước mắt cũng sẽ phải bỏ lại. Tâm thức, khách trọ trong căn nhà thân xác, rồi sẽ phải ra đi. Đừng bám víu vào kiếp sống này. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
5. Liên hệ với họ (ác tri thức) sẽ làm tam độc gia tăng trong những lúc ta học hỏi, suy tư và tu tập. Và họ sẽ làm tâm từ‐bi của ta thối thất. Hãy tránh xa bạn xấu. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
6. Nương cậy nơi họ (thiện tri thức), lỗi lầm của ta sẽ tiêu trừ, và đức hạnh của ta sẽ viên mãn (tiến triển như trăng tròn). Hãy quý trọng các vị đạo sư hơn cả thân xác của mình. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
7. Bị trói buộc trong ngục tù của luân hồi sinh tử, làm sao những vị trời phàm tục có thể mang lại sự hộ trì cho ta được? Bởi vậy, có quy y thì hãy quy y nơi Tam Bảo, nơi nương tựa chân thật. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
8. Đấng Điều‐Ngự Trượng‐Phu từng nói tất cả những nỗi thống khổ không thể tả trong ba đường ác đều là hậu quả của ác nghiệp. Bởi vậy dù có mất mạng, ta quyết không làm điều ác. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
9. Như giọt sương trên đầu ngọn cỏ, lạc thú trong ba cõi chỉ trong thoáng chốc rồi tan biến. Hãy phấn đấu đạt đến trạng thái tối thượng vĩnh hằng của giải thoát. Đấy là pháp hành Bồtát Đạo.
10. Khi những bà mẹ từng yêu thương ta từ vô thủy đang chịu khổ đau, thì hạnh phúc của riêng mình có ích lợi gì? Bởi vậy muốn cứu độ vô lượng chúng sinh, phải đào luyện chí hướng vị tha. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
11. Tất cả khổ đau đều do sự ước muốn hạnh phúc cho bản thân, trong khi chư Phật toàn giác xuất phát từ tâm vị tha. Bởi vậy hãy đánh đổi hạnh phúc của ta lấy sự khổ đau của chúng sinh. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
12. Mặc dù có kẻ vì lòng tham khôn cùng, thúc đẩy hắn trộm cắp hoặc bảo kẻ khác tước đoạt tài sản của ta, hãy dâng hiến cho hắn thân xác, của cải và công đức ta đã góp nhặt trong quá khứ, hiện tại và tương lai. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
13. Mặc dù có kẻ muốn chặt đầu ta trong khi ta không hề làm điều gì sai trái, hãy phát tâm từ bi thọ nhận tất cả tội ác của họ. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
14. Mặc dù có kẻ tuyên cáo cho cả ngàn thế giới những chuyện xấu xa về ta, ta hãy lấy tâm từ bi hoàn trả lại bằng cách tuyên dương những đức tính của họ. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo
15. Mặc dù có kẻ phỉ báng chế nhạo ta giữa công cộng trước đám đông, hãy cúi lạy và tôn kính họ, xem họ như một vị đạo sư. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
16. Mặc dù kẻ mà ta chăm sóc thương yêu như con xem ta như kẻ thù, hãy đối xử với họ như một bà mẹ hiền yêu thương đứa con bệnh hoạn. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
17. Nếu có kẻ ngang hàng hoặc thấp kém hơn ta, chỉ vì kiêu mạn, lại đi gièm pha ta, hãy đặt họ lên đỉnh đầu với sự tôn kính như ta làm đối với vị Bổn sư. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
18. Mặc dù sống trong nghèo khó và thường xuyên bị khinh miệt, mắc bệnh hiểm nghèo và bị tà ma quấy rối, nhưng ta không chút sờn lòng. Hãy gánh nhận những tội ác và khổ đau của chúng sinh. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
19. Dù ta có nổi tiếng và được mọi người trọng vọng, cũng như giàu có tương đương với Tỳ‐sa‐môn Thiên Vương [vị trời chủ về tài của], hãy nhận rõ sự phù phiếm của danh lợi, chẳng có gì đáng để tự phụ. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
20. Khi mà sự sân hận là kẻ thù chính [nội ma] chưa khống chế được, thì dù có chinh phục được những kẻ thù bên ngoài, cũng chỉ làm cho chúng [kẻ thù bên trong ta] gia tăng thêm mà thôi. Bởi vậy, ta hãy điều phục tâm bằng hai đoàn quân Từ và Bi. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
21. Dục lạc cũng như nước muối, càng uống ta càng thèm khát.
Hãy lập tức buông bỏ những gì gây ra tham ái. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
22. Sự hiển bày của vạn pháp đều tuỳ thuộc vào Tâm. Từ khởi thuỷ, bản tánh của tâm không hề bị chấp trước trong các biên kiến [cực đoan vọng tưởng]. Hãy hiểu biết điều này như thế, và đừng để tâm bị lôi cuốn vào vòng nhị nguyên năng sở đối đãi [chủ thể và đối tượng]. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
23. Khi đối diện với các đối tượng hấp dẫn, dù thấy chúng đẹp đẽ như cầu vồng giữa hạ, hãy biết rằng chúng không có tự tánh và hãy xả bỏ luyến ái chấp thủ. Đấy là pháp Bồ‐tát Đạo.
24. Mọi hình thức khổ đau đều như mộng ảo (tựa cái chết của đứa con trong giấc ngủ mơ của bà mẹ). Chấp các huyễn ảnh là thực có sẽ làm nhọc tâm ta. Bởi vậy, khi gặp nghịch cảnh, hãy xem chúng như ảo huyễn. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
25. Kẻ tầm cầu giác ngộ có khi phải thí bỏ cả thân mạng, vậy cần gì phải để ý đến vật chất bên ngoài. Hãy bố thí mà không cầu mong sự đền đáp. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
26. Nếu không giữ giới, ta không thể gặt hái được thành quả gì, đừng nói chi đến ước muốn làm lợi ích chúng sinh, điều này thật đáng buồn cười. Bởi vậy, hãy trì giới mà không có sự mong cầu của thế gian. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
27. Đối với những vị Bồ‐tát muốn vun bồi công đức, thì những kẻ hãm hại họ lại là những bảo vật quý báu. Bởi vậy, hãy tập nhẫn nhục với tâm vô hận thù. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
28. Ngay như hàng Thanh‐văn và Độc‐giác chỉ mong cầu tự giác, cũng gắng công tu tập miên mật như đang khẩn trương dập tắt lửa cháy trên đầu. Bởi vậy, nỗ lực tinh tấn để làm lợi lạc cho chúng sinh là căn nguyên của mọi thiện căn. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
29. Nên biết rằng các phiền não đều bị tiêu trừ bởi thiền chỉ và thiền quán. Hãy luyện tập chú tâm để siêu việt bốn vô‐sắc định. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
30. Có năm Ba‐la‐mật mà thiếu trí tuệ Ba‐la‐mật thì không thể dẫn đến đạo quả. Bởi vậy, hãy tập luyện các phương tiện thiện xảo cùng với trí tuệ để khỏi lạc vào ba cõi. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
31. Nếu không chịu tự quán xét lỗi lầm, tức là ta chỉ mang danh là hành giả mà không có thực hành. Bởi vậy, hãy luôn luôn quán xét và loại trừ lỗi lầm của mình. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
32. Nếu vì sự thôi thúc của phiền não mà ta vạch lỗi lầm của một vị Bồ‐Tát, thì chính ta tự hại mình. Bởi vậy, đừng khơi dậy lỗi lầm của những hành giả Đại‐Thừa. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
33. Danh lợi chỉ gây ra sự tranh chấp và làm cho việc học hỏi, suy tư và tu tập suy thoái. Bởi vậy, hãy từ bỏ đừng dính mắc đến thân quyến bạn hữu, những mối tương quan, thí chủ, v.v... Đấy là pháp hành Bồ ‐ tát Đạo.
34. Ác khẩu làm xáo động tâm trí kẻ khác và làm hư hoại Bồtát hạnh. Bởi vậy, hãy tránh những lời lẽ khắc nghiệt gây ra sự bất an cho kẻ khác. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
35. Phiền não khi đã được huân tập thì thật khó ngăn chặn bằng các pháp đối trị. Hãy trang bị bằng các vệ binh chánh niệm và tỉnh giác, diệt trừ những phiền não như tham ái. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
36. Nói tóm lại, bất luận đang làm gì, ta phải tự hỏi “Tâm ta đang ở trạng thái nào?” Hãy luôn giữ chánh niệm và tỉnh giác để làm lợi lạc cho chúng sinh. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
37. Giải trừ nỗi thống khổ của vô lượng chúng sinh, thấu suốt sự thuần tịnh của ba cõi. Hãy dùng công hạnh (công đức của những nỗ lực này) để hồi hướng đến giác ngộ. Đấy là pháp hành Bồ‐tát Đạo.
Ta đã soạn 37 Pháp Hành Bồ‐tát Đạo, cho tất cả những ai muốn đi trên con đường Bồ‐Tát, theo lời giảng giải của các yếu nghĩa trong kinh điển, mật điển và luận của chư vị tổ sư.
Vì trí tuệ kém cỏi cũng như sự hiểu biết thiếu sót nên lời lẽ ta không được văn hoa hấp dẫn đối với các học giả, tuy nhiên ta đã dựa trên kinh điển và lời giáo huấn của các bậc tổ sư nên ta cho rằng các pháp hành Bồ‐tát Đạo này không có gì sai trái.
Tuy nhiên, đại hạnh của các vị Bồ‐tát thật khó lường cho những kẻ tâm trí thô thiển như ta. Con cúi xin các Ngài lượng thứ cho những khuyết điểm của con, chẳng hạn như sự mâu thuẫn và những ý nghĩa thiếu mạch lạc.
Qua công đức này, nguyện chúng sinh đạt được Bồ‐đề tâm (chí hướng vị tha, chân‐đế lẫn tục‐đế) và nhờ đó sẽ trở thành Bồ‐tát Quán‐tự‐tại, vị Bồ‐tát thoát khỏi hai kiến chấp, chấp thế gian và chấp an lạc (xuất thế gian).
Do Đại Sư Ngulchu Gyalsay Thogme Zangpo biên soạn Minh Không (Bảo Thanh Tâm) chuyển Việt ngữ vào tháng 4/2001